Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland worden de buurlanden van de Europese Unie nieuwe stijl. Waar in het eerste land de afgelopen jaren pogingen zijn ondernomen om een autocratisch politiek systeem te mixen met een ontluikende vorm van democratie, zijn de twee andere voormalige Sovjet-republieken ver achtergebleven.
Beide landen zeggen goede banden te willen nastreven met de Unie, die er per 1 mei tien nieuwe lidstaten bij krijgt, waaronder Polen. Dat land grenst aan zowel Oekraine als Wit-Rusland. Maar in zowel Oekraine als Wit-Rusland - hetzelfde geldt ook voor Rusland - heerst veel scepsis en ongenoegen over de uitbreiding van de Unie met voornamelijk Oost- en Centraal-Europese landen. Op gezag van Brussel voerde bijvoorbeeld Polen visa in voor zijn oosterburen. Lucratieve grenshandel is daardoor voor duizenden Wit-Russen en Oekrainers verleden tijd geworden. Fort Europa, zo zichtbaar in Oost-Polen, is natuurlijk ook bedoeld om te voorkomen dat stromen illegale Oekrainers en Wit-Russen richting West-Europa trekken.
Handelsvoordelen
President Koetsjma sprak onlangs zijn zorgen uit over de uitbreiding. Oekraïne verliest als gevolg daarvan tussen de $ 300 en 400 mln per jaar aan handel. De nationale exportsector zal in de vorm van hogere in- en uitvoerrechten en de instelling van quota sterk worden gedupeerd, verzekerde Koetsjma. Geruststellingen uit Brussel waren niet aan hem besteed. Maar ook J. Vreken, al sinds 1988 actief in de handel met Oekraine (agrarische sector), is niet gerust op de beloftes van Brussel. 'Ik heb toch het idee dat Oekraïne handelsvoordelen misloopt. Nederlanders die zaken doen met Oekraïne, vrezen daarvan ook de dupe te worden.'
De export van met name staal(producten) en chemische producten legde de afgelopen jaren de basis voor een voorzichtig economisch herstel. Sinds kort trekken in Oekraïne ook de directe buitenlandse investeringen weer enigszins aan. Als investeringsland moest Oekraïne het duidelijk afleggen tegen aangrenzende toetreders als Polen, Hongarije en Slowakije. Maar het is niet onmogelijk dat over enkele jaren Oekraïne als goedkopelonenland de drie kersverse EU-landen uit de markt prijst. Op voorwaarde dat Oekraïne zijn voorzichtig ingezette economische hervormingen doorzet en politiek pluralisme een kans geeft.
Corruptie
Grootschalige corruptie is een andere, vaak genoemde reden waarom buitenlandse investeerders verstek laten gaan. Toch maakt het land vorderingen, althans zo zegt de Financial Action Task Force. Deze toezichthouder van G-7-landen verwijderde Oekraïne onlangs van een zwarte lijst van landen die het niet zo nauw nemen met witwaspraktijken.
Vrekens bedrijf Lockwood Engineering te De Wilp levert weeg- en verpakkingsmachines voor de aardappelteelt, groente- en fruitsector. Vreken zegt in Oekraïne geen last te hebben van corruptie, maar hij geeft wel toe dat hij begin jaren negentig even wat gas terug nam. Vreken wilde niet het risico lopen zaken te moeten doen met de onderwereld, die in vrijwel de gehele regio na de val van de Sovjet-Unie in het vrijgekomen machtsvacuüm was gedoken. Vreken: 'Met een goede lokale partner kun je hier prima zaken doen. Maar je moet wel het vertrouwen van mensen winnen, en dat kost tijd. Ik kreeg jaren geleden nog wel eens het verwijt van Oekraïense partners dat ik te afstandelijk was. Nu heb ik het predicaat vriend gekregen.'
Opkomende markten
Oppositiepartijen die worden beknot in hun rechten, uitgewezen journalisten en gecensureerde kranten, rechten van werknemers die op grote schaal worden geschonden, aanvallen op joodse instellingen; ze horen bij de dagelijkse praktijk van Oekraïne en Wit-Rusland. Waarbij Minsk nog een graadje repressiever is dan Kiev.
Met Oekraïne en Wit-Rusland krijgt de Europese Unie er dan ook twee buurlanden bij, die door hun respectievelijke presidenten Leonid Koetsjma en Aleksandr Loekasjenko op feodale wijze worden bestuurd. Met het verschil dat de kans op politieke veranderingen in Oekraïne groter is dan in Wit-Rusland, dat helemaal niets moet hebben van democratische veranderingen en zijn economie nog bijna geheel op het staatscollectivisme van de voormalige Sovjet-Unie baseert.
De ineenstorting van de Sovjet-Unie betekende voor beide landen onafhankelijkheid, maar ook een enorme economische aderlating. Oekraïne kwam zelfs zo in de problemen dat het inwonertal met vier miljoen daalde.
Tjabel Daling
Copyright (c) 2004 Het Financieele Dagblad
